علم، فلسفه، عرفان، تأویل

نیازهای شدید و بی انتهای بشر از یک سو و محدودیت حیات خاکی اش از سوی دیگر و آگاهی او بر این محدودیّت و مسئلۀ مرگ ، او را بسوی تفکّر و علم کشانید .

و این تلاش ذاتی برای رسیدن به آرزوهای بزرگ و حیات جاوید تلقّی می شود که علوم و فلسفه ها و معنویّت بشری معلول چنین وضعی در بشر محسوب می شود .

او نمی دانست که علم چیست . علم بتدریج از وی آشکار شد و اکثراً همچون مولود ناخلفی بود که او را به شگفت می انداخت و گاه با آن بازی می کرد و گاه بواسطۀ آن به برکات بزرگ می رسید و گاه بواسطۀ آن هلاک می شد .

بقول نیچه گوئی که موشی بناگاه کوهی زائیده بود .

شناخت جهان در محدودۀ حیات میرا و برای ارضای امیال حقیر دنیوی . و شناخت جهان برای توسعۀ حیات و ابدی ساختن آن بسوی خداوند . این دو نوع شناخت و لذا دو نوع کاملاً متفاوت از دانش را پدید می آورد و نیز نوع سوّمی که تلاش در اختلاط این دو دارد که البتّه نوع سطحی و عموماً مصرف کننده و بی ریشه است که عموم علوم و فنون روزمرّۀ عصر جدید را می توان از این نوع سوّم به حساب آورد .